Bọ xít đen

 Bọ xít đen

Tên khoa học: Scotinophora lurida

Họ: Bọ xít năm cạnh (Pentatomidae)

Bộ: Cánh nửa (Heminoptera)

Bọ xít đen có thể gây hại ở các vụ lúa trong năm, tuy nhiên gây hại nặng nhất ở vụ hè thu có điều kiện thời tiết nóng và ẩm. Bọ thường gây hại nặng ở giai đoạn lúa đẻ nhánh rộ đến làm đòng và thường tập trung chích hút ở mắt thân lúa.Hàng năm bọ xít có thể hình thành 2 lứa. Lứa từ tháng 3 - 5 và lứa từ tháng 8 - 9. Bọ xít đen trước đây chỉ xuất hiện rải rác và gây hại không đáng kể, nhưng những năm gần đây chúng xuất hiện và gây hại nhiều hơn, trên các giống lúa mùa cũng như các giống lúa ngắn ngày. Thực tế đồng ruộng cho thấy những giống nào không kháng được rầy nâu, thì thường là những giống bị bọ xít đen gây hại nhiều hơn những giống khác.

 1.  Đặc điểm hình thái

- Trưởng thành: Con cái trưởng thành thân dài 9-9,5mm, con đực dài 8,5mm. Chiều rộng khoảng 5-6mm. Thân hình bầu dục, lưng và bụng nhô ra như nhau. Phiến mai dài tới cối bụng nhưng bề ngang không che hết bụng. Phiến giữa và phiến cạnh của đầu dài bằng nhau. Góc trước mảnh lưng ngực trước mọc ngang ra một gai lông không dài, không nhọn. góc cạnh mảnh lưng ngực trước có một mấu lồi ngắn không nhọn. Mắt đơn màu đỏ nhạt. Bàn chân và râu màu nâu tro. Toàn thân nhìn chung màu đen.

- Bọ xít non: mới nở kích thước cơ thể khoảng 1-2 mm, mầu nâu đỏ, chưa có cánh, di chuyển chậm chạp. Khi lớn có mầu tro nâu. Thời gian ấu trùng kéo dài khoảng một tháng.

- Trứng: Một con trưởng thành cái có thể đẻ vài trăm trứng (trung bình khoảng 200 quả). Trứng hình trụ (giống cái trống), trứng mới đẻ màu hồng hơi xanh, sau thành màu nâu đỏ hoặc nâu xám. Trứng được đẻ thành từng ổ trên bẹ lá, phiến lá (kể cả lá khô) xếp 2 hàng, nằm gần mặt nước ruộng. Mỗi ổ trứng khoảng 15-20 quả, thường được xếp thành 3-4 hàng. Trứng có thể bị ung (không nở), nếu bị ngâm trong nước khoảng một ngày đêm. Giai đoạn trứng kéo dài 4-5 ngày.

2. Đặc điểm phát sinh gây hại

Bọ xít trưởng thành có xu tính với ánh sáng. Ban ngày sợ nắng nên thường ẩn náu dưới khóm lúa, buổi chiều tối hoặc những ngày râm mát có thể bò lên phía trên để gây hại.

Thời gian sinh trưởng phát dục các giai đoạn của bọ xít đen:

- Trứng 3 - 8 ngày, trung bình 5 ngày

- Bọ xít non 35 - 53 ngày, trung bình 40 ngày

- Trưởng thành sống từ 10 - 10,5 tháng

Cả con trưởng thành và con non đều bu bám ở phần gốc của cây lúa (gần mặt đất hoặc mặt nước) để chích hút nhựa. Để lại những đốm mầu vàng, làm cho lá chân của cây lúa bị vàng dần. Nếu bị hại nhẹ, cây lúa sinh trưởng và phát triển kém, nếu bị hại nặng cây lúa có thể bị khô héo, chết từng khóm, từng chòm (giống như bị cháy rầy). Ở thời kì trỗ, nếu bị hại nặng hạt lúa có thể bị lép, hoặc bạc trắng, gây thất thu năng suất rất nhiều. Bọ xít thường phát sinh gây hại nhiều ở những ruộng lúa cấy sớm xanh lốp, có nhiều cỏ dại, thuận lợi nhất trong điều kiện thời tiết nóng ẩm.

3. Biện pháp phòng, trừ:

- Vệ sinh đồng ruộng, diệt trừ cỏ dại là ký chủ phụ của bọ xít.

- Cấy gọn thời vụ. Phát hiện sớm, thu gom ổ trứng để diệt, vợt bắt bọ xít trưởng thành.

- Ở những cánh đồng có điều kiện tưới tiêu thuận tiện thì vào thời kỳ bọ xít đẻ trứng rộ có thể hạ mức nước trong ruộng để bọ xít đẻ trứng ở vị trí thấp hơn, sau đó cứ cách 4 ngày một lần cho nước vào cao hơn vị trí ban đầu, ngâm 24 giờ. Làm 2 - 3 lần như vậy có thể tiêu diệt được nhiều trứng bọ xít.

- Dùng các loại thuốc Ofatox 400EC,Actara 25WP, Bassa… phun khi bọ xít phát sinh rộ.

Trưởng thành của các loại bọ xít đều ưa mùi tanh hôi nên có thể làm bẫy tanh hôi để nhử bọ xít trưởng thành đến tập trung để tiêu diệt. Dùng lá xoan băm nhỏ + nước giải hoặc cua, ốc, hến đập nhỏ trộn vào đặt xung quanh bờ ruộng lúa thành từng mô để bọ xit đến ăn và chết. Mật độ cao có thể phun thuốc trừ sâu vào.