Bệnh tuyến trùng bào nang hại khoai tây

 Bệnh tuyến trùng bào nang hại khoai tây

Tên khoa học: Globodera rostochiensis Wollenweber, 1923,G.pallida Stone, 1973

          Là một trong những loài tuyến trùng hại khoai tây. Nếu cây bị nhiễm làm cho cây phát triển còi cọc, lá héo có thể làm chết cây. Nhiễm ở mức nghiêm trọng dẫn đến thiệt hại năng suất củ lên đến 80%.

1. Nguồn gốc

          Bệnh tuyến trùng bào nang hại khoai tây là do tuyến trung G.pallida gây nên. Loại tuyến trùng này là loài phi bản địa có nguồn gốc từ Châu Âu. Lần đầu tiên phát hiện ở miền đông Idaho trong tháng 4 năm 2006. Cho đến nay, nó được phát hiện thấy và bị hạn chế tại 17 cánh đồng bị nhiễm khuẩn đại diện cho tổng số 1.916 mẫu Anh ở Bingham và Bonneville của Idaho. Mặc dù G.pallida bị giới hạn phân bố địa lý, sự hiện diện của chúng trong đất trồng tại mỹ đã có tác động sâu rộng làm đóng cửa, hạn chế thị trường xuất khẩu, giảm giá trị đất nông nghiệp và các khó khăn kinh tế khác.

2. Triệu chứng

          Triệu chứng thể hiện lá biến vàng, lá dưới khô héo trước rồi đến các lá trên, rễ có nốt sưng, u nhỏ. Cây cũng có thể bị chết trước khi hình thành củ, hoặc nếu hình thành củ thì củ rất nhỏ năng suất khoai tây giảm khi trong 1 gam đất có từ 10-50 trứng.

3. Nguyên nhân gây bệnh

          Đây là loài tuyến trùng tạo nang hình tròn, gần tròn, hình quả lê hoặc hình trứng không có âm đạo. Lỗ bài tiết chỉ là một chấm cấu tạo hình chữ V, vỏ cutin mỏng. Không có bọc trứng như ở loài Meloidogyne. Tuyến trùng non tuổi 2 dài 0,4-0,6 mm, kim chích hút phát triển, đuôi nhọn. Con đực hình giun dài 0,8-1,5 mm đuôi lượn tròng; con cái dài 89-94 µm. Đây là một đối tượng kiểm dịch ở nước ta.

4. Đặc điểm phát sinh phát triển

- Bệnh hại nặng trên các loại đất giàu chất hữu cơ và làm giảm năng suất đáng kể. Trên đất cát nhẹ bị nặng, năng suất thấp. Sự gây hại phụ thuộc vào mật độ của tuyến trùng trong đất.

- Truyến trùng con phát triển phụ thuộc nhiều vào nhiệt độ, ẩm độ và giai đoạn sinh trưởng của cây trồng (bộ rễ ở khoai tây thường bị hại sau trồng 6 tuần). Tuyến trùng hại khoai tây phát triển và nở trứng ở điều kiện nhiệt độ 15-20^oC, củ cải 20-25^oC.

- Con cái của loài tuyến trùng này trởi thành bào nang, khi bào nang vỡ tuyến trùng con rời khỏi bào nang để xâm nhập vào rễ cây trồng ở đầu rễ, ssau đó chúng di chuyển dọc theo thân và bắt đầu hút chất ăn. Cơ thể tuyến trùng phát triển theo chiều ngang, chuyển sang tuổi 3 sau 10-14 ngày, sau một vài ngày chúng phân giới tính ở tuổi 4 và phân biệt rõ giữa cá thể đực và cá thể cái, vỏ cutin màu trắng trong sau khi hình thành bào nang chuyển sang màu vàng sáng rồi màu nâu. Phần lớn số cá thể cái chứa trứng trong cơ thể chúng. Một tuyến trùng cái có 200-500 trứng sau khi hoàn thành quá trình phát triển, lớp vỏ cutin dày lên và tạo bào nang, bào nang tách rời khỏi rễ cây và nằm ở trong đất. Trứng phân chia và phát triển trong vỏ, đến tuổi 2 tuyến trùng được bao bọc ở trong bào nang. Các bào nang ngày có thể tồn tại tới 20 năm. Khi không có chây ký chủ có khoảng 1/3 tuến trùng con rời khỏi nang và như vậy đã làm giảm mật độ tuyến trùng trong đất.

- Trong điều kiện nhiệt độ thấp, số lượng tuyến trùng con giảm tới 18%, còn ở nhiệt độ cao(>30^oC) giảm tới 95%. Số lượng tuyến trùng ở đất cát nhiều hơn đất thịt nặng. Ở điều kiện nhiệt độ 15-25,5^oC tuyến trùng có chu kỳ phát triển 38-40 ngày. Ở các nước ôn đới có một vài thế hộ trong 1 năm. Trong điều kiện nhiệt độ <12^oC hoặc ở nhiệt độ cao(>25^oC) tuyến trùng con nở ít. Trứng và tuyến trùng non dễ bị chết ở nhiệt độ cao và ở trong nước.

5. Biện pháp phòng trừ

Thực hiện các biện pháp kiểm dịch nghiêm ngặt khi nhập giống. Chỉ nhập giống khoai tây sạch tuyến trùng, không dùng củ giống, cây giống chứa bào nang, dùng giống chống chịu.

Thực hiện luân canh từ 2-3 năm thì mật độ giảm 30-50%, luân canh với cây họ thập tự có kết hợp xử lý đất bằng các loại thuốc trừ tuyến trùng.

Phòng từ bằng thuốc Carbation và trồng lúa liên tục trong 2 năm làm giảm mật độ tuyến trùng. Có thể luân canh liên tục từ 5-6 năm kết hợp thuốc hóa học như Telon, Carbomat…

Ngoài ra cần điều chỉ thời vụ trồng khoai tây sớm hơn và sử dụng phận hữu cơ bón kết hợp với phân khoáng. Có thể xử lý củ khoang tây bằng nhiệt độ 44-45^oC hoặc dung dịch foomol 5%.