Cây dược liệu mần tưới

1. Tên gọi, phân nhóm

• Tên gọi khác: Hương thảo, lan thảo, trạch lan, co phất phử (Thái).
• Tên khoa học: Eupatorium fortunei Turcz.
• Họ: Thuộc họ Cúc, hay còn có thể gọi là Hướng dương (Asteraceae);
• Phân loại: Mần tưới tía (Eupatorium ayapana Vent.) và mần tưới trắng (Eupatorium staechadosmum Hance.).

2. Đặc điểm sinh thái

Mô tả

Cây mần tưới có chiều cao khoảng từ 0,5 – 1 mét. Thân cây màu nâu hoặc tím nhạt, có nhiều nhánh, cành lá nhẵn. Lá xanh lục, mép có răng cưa.

Cây mần tưới ra hoa màu tím, cuống hoa có lông. Cây cho quả có màu đen nhạt. Cây có hương thơm đặc trưng, có thể xua đuổi được ruồi, muỗi, rệp, rận.

Phân bố

Cây mần tưới mọc hoang ở những vùng đất ẩm ướt hoặc được gieo trồng để thu hoạch. Ở Việt Nam, cây mần tưới mọc ở cả ba miền.

3. Bộ phận dùng, thu hái, chế biến & bảo quản

Bộ phận dùng: Thân, lá.

Thu hái: Thông thường, người gieo trồng thường thu hái cây vào mùa hè. Chọn hái những cây mần tưới khi cây còn tươi, xanh. Không nên hái khi cây đang là cây non.

Chế biến:

• Sơ chế: Trước khi chế biến, người dùng nên rửa thật sạch, sau đó hãy sử dụng.
• Làm thuốc: Thân cây, lá mần tưới có thể dùng để sắc hoặc kết hợp thêm với những dược liệu, thảo mộc khác để cho ra các bài thuốc chữa bệnh.
• Làm gia vị: Lá của cây mần tưới có thể dùng làm gia vị, tăng thêm độ ngon của món canh, bún,…

Bảo quản: Bảo quản ở nơi khô thoáng, tránh ẩm thấp.

Cây mần tưới cho hoa màu tím, lá có răng cưa. Bộ phận thường dùng đề làm thuốc là thân và lá cây.

4 Tác dụng dược lý

Theo Đông y, cây mần tưới có các tác dụng sau:

• Hoạt huyết;
• Thông kinh;
• Lợi tiểu;
• Trị được chứng kinh nguyệt không đều;
• Trị mất ngủ, kém ăn, mệt mỏi;
• Điều trị lở ngứa ngoài da, vết thương ngoài da.

5. Tính vị

Cây mần tưới có vị đắng, tính bình.

6. Qui kinh

Cây mần tưới được qui vào các kinh như kinh cam, kinh tỳ và kinh vị.

7. Liều dùng và cách dùng

Có thể dùng cây mần tưới ở dạng tươi hoặc phơi khô để dùng dần. Có thể dùng sống hoặc nấu chín.

Không nên lạm dụng, dùng dược liệu với liều lượng lớn. Các chuyên gia khuyên rằng, liều dùng nên vào khoảng: 10 – 20g nếu dùng khô hoặc 50 – 150g nếu dùng tươi.

Lưu ý rằng, liều dùng của cây mần tưới còn tùy thuộc vào công thức của bài thuốc. Bạn nên tuân thủ công thức và liều lượng mà bác sĩ hoặc lương y đưa ra.